درمان و رفع خشکی پوست صورت و بدن

تاریخ 23 آبان 1402

پوست طبیعی به دلیل حاوی بودن آب، بافتی نرم و انعطاف‌پذیر دارد. برای حفظ نرمی و انعطاف‌پذیری پوست، لایه‌ی بیرونی آن باید حداقل 10 درصد آب و به صورت ایده‌آل 20 تا 35 درصد آب داشته باشد. غدد چربی پوست برای کمک به حفظ آب در لایه‌ی بیرونی پوست، ماده‌ای روغنی به نام سبیوم تولید می‌کنند. این ماده ترکیب پیچیده‌ای از اسیدهای چرب، شکر، واکس و سایر مواد شیمیایی طبیعی است که یک سد محافظ را در برابر تبخیر آب تشکیل می‌دهد.

علت خارش پوست عوامل مختلفی را شامل می شود نظیر اینکه اگر میزان سبیوم پوست به اندازه کافی نباشد، پوست آب خود را از دست خواهد داد و خشک خواهد شد.اگر عواملی محیطی باعث تبخیر بیشتر آب پوست شوند و توانایی سبیوم برای جلوگیری از تبخیر آب را مختل کنند، پوست خشک و چروک می‌شود و ترک برمی‌دارد.

عوامل خطر خشکی پوست

خشکی پوست صورت که به آن زروسیس (xerosis) نیز می‌گویند، یک مشکل بسیار شایع در جوامع مدرن است که افراد را در همه‌ی سنین، حتی نوزادان، تحت تأثیر قرار می‌دهد. در بیشتر موارد، خشکی پوست به یک یا چند تا از عوامل زیر مربوط می‌شود:

• کاهش تولید سبیوم: این عامل اغلب برای افراد مسن رخ می‌دهد؛ زیرا با گذشت سن، تعداد و میزان فعالیت غدد چربی پوست کاهش می‌یابد.
• از دست رفتن سبیوم موجود در پوست: این مورد ناشی از عوامل سبک زندگی فرد است؛ مانند حمام کردن یا دوش گرفتن بیش از حد، تمیز کردن بیش از حد پوست در هنگام شستشو (مانند کیسه کشیدن) و استفاده از صابون‌های قوی که لایه‌ی سبیوم پوست را در خود حل می‌کنند. در برخی موارد سرتاسر پوست بدن خشک می‌شود؛ به خصوص ورزشکارانی که در یک روز چندین بار دوش می‌گیرند. در موارد دیگر، خشکی پوست فقط دست‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ برای مثال در کارکنان مراقبت‌های بهداشتی، آشپزها، کارگران تمیزکننده‌های منازل، خانه‌دارها، مادرانی که کودک خود را پوشک می‌کنند و سایر افرادی که به طور مکرر دست‌های خود را می‌شویند.
• شرایط محیطی که احتمال از دست رفتن آب پوست را افزایش می‌دهد: شرایط سخت محیطی می‌تواند لایه‌ی طبیعی محافظ پوست را از بین ببرد و باعث تبخیر آب پوست شود. این یک دلیل مهم برای خشکی پوست در بین افرادی است که در شرایط آب و هوایی گرم و خشک و بیابانی زندگی می‌کنند. خشک بودن بیش از حد هوای درون خانه نیز می‌تواند باعث خشکی پوست و خارش در فصل زمستان شود؛ به خصوص برای افرادی که از سیستم‌های گرم‌کننده هوای اجباری (forced-air heating) استفاده می‌کنند. قرار گرفتن مکرر در معرض نور خورشید و باد (برای ورزشکارانی که در فضای باز فعالیت می‌کنند) می‌تواند آب پوست را تبخیر کند و باعث خشکی و خارش پوست شود. حتی شناگران نیز می‌توانند دچار خشکی پوست شوند؛ زیرا مواد شیمایی موجود در آب استخر، چربی و رطوبت پوست را از بین می‌برد.

خشکی پوست یک مشکل رایج در بین افراد مبتلا به دیابت و آلرژی‌های پوستی (درماتیت آتوپیک) است. در موارد کمتر شایع می‌تواند نشانه‌ای از کم‌کاری تیروئید، نارسایی کلیه و یا سندروم شوگرن باشد. علاوه بر این، گاهی اوقات خشکی پوست به عنوان عوارض جانبی مصرف برخی از داروها بروز می‌کند، به خصوص محصولاتی که برای درمان جوش و آکنه تجویز می‌شوند و باید روی پوست مالیده شوند.

علائم

گاهی اوقات تنها علامت خشکی پوست صورت ، خارش است؛ اگرچه اکثر افراد متوجه این مسئله نیز خواهند شد که پوستشان پوسته پوسته و کمی چروکیده‌تر از حد معمول است. ممکن است علائم خشکی پوست در فصل زمستان تشدید شود، به خصوص اگر زمان زیادی را در خانه بگذرانید زیرا هوای گرم داخل خانه خشک است.

تشخیص

در اکثر مواردی که خشکی پوست ساده و بدون عارضه‌ی جانبی است، شما می‌توانید خودتان تشخیص خشکی پوست را انجام  دهید. در این صورت، مراقبت‌های معمولی از پوست را آغاز کنید. آیا اغلب حمام‌های شما طولانی مدت و داغ است طوری که ممکن است لایه‌ی سبیوم محافظ پوست را از بین ببرد؟ آیا در طول روز چندین بار حمام می‌کنید و یا پوست خود را با صابون‌های قوی می‌شویید؟ آیا شغل شما طوری است که مجبور می‌شوید به صورت مکرر دست‌های خود را بشویید؟
در صورتی که پاسخ شما به سؤال‌های فوق مثبت بود، سعی کنید سبک زندگی خود را تغییر دهید.
در مرحله‌ی بعد عوامل خطر محیط زندگی خود، هم در داخل خانه و هم بیرون از آن را بررسی کنید. آیا شما در یک آب و هوای گرم و خشک و بیابانی زندگی می‌کنید؟ آیا معمولاً ماه‌های زمستانی را در خانه و اتاق‌های گرم‌شده، بدون استفاده از دستگاه مرطوب‌کننده هوا سپری می‌کنید؟ آیا در هنگام خروج از خانه، پوست خود را با لباس‌های مناسب می‌پوشانید و یا از کرم‌های ضدآفتاب استفاده می‌کنید؟ آخرین باری که از کرم مرطوب‌کننده استفاده کردید، چه زمانی بود؟

درمان

استفاده از صابون جایگزین

صابون‌های معمولی بسیار قلیایی هستند و می‌توانند باعث تحریک و یا آسیب‌های پوستی شوند. اگر پوست شما خشک است، بهتر است از استعمال صابون‌ها و شامپوهای استاندارد خودداری کنید. در عوض از صابون‌های جایگزینی که بسیار ملایم و لطیف هستند استفاده کنید. این صابون‌ها انواع مختلفی دارند که در داروخانه‌ها یافت می‌شوند.

استفاده از مرطوب‌کننده

اگر چه بسیاری از افراد برای پوست صورت خود از مرطوب‌کننده استفاده می‌کنند، اما اغلب سایر نواحی پوست بدن خود را نادیده می‌گیرند. مرطوب‌کننده‌ها به حفظ رطوبت پوست کمک می‌کنند و پوست را در مقابل محرک‌ها محافظت می‌کنند. همچنین می‌توان آنها را برای تمامی قسمت‌های بدن که خشکی پوست دارند مورد استفاده قرار داد. بهتر است بلافاصله بعد از شستشو، هنگامی که پوست هنوز گرم و مرطوب است از مرطوب‌کننده استفاده کرد. اگر پوست شما خشک و حساس است بهتر است از مرطوب‌کننده‌هایی که حاوی یک نرم‌کننده بدون عطر هستند استفاده کنید.

مرطوب‌کننده‌ها در اشکال مختلفی یافت می‌شوند؛ ازجمله لوسیون، کرم، پماد، روغن‌های مخصوص حمام، ژل‌های مخصوص دوش گرفتن و هیدرودرم ابریژن (آب‌رسانی به پوست) بالینی. محصولات غلیظ‌تر حاوی روغن بیشتری هستند که آنها را مؤثرتر ولی چرب‌تر می‌کند. اگر خشکی پوست شما خفیف است، ممکن است یک لوسیون برای شما کافی باشد. اما اگر خشکی پوستتان شدید باشد، ممکن است به کرم یا پماد نیاز داشته باشید. به طور کلی هرچه خشکی پوست شما بیشتر باشد، محصولات غلیظ‌تر و چرب‌تری باید استعمال کنید.

مرطوب‌کننده‌ها با توجه به مواد تشکیل‌دهنده‌ی آنها از یکدیگر متفاوت هستند. ممکن است شما بسته به علائم خود محصولی را انتخاب کنید که:

• حاوی موادی باشد که رطوبت را به خود جذب می‌کنند (مانند اوره، گلیسیرین، اسید لاکتیک): این مواد به جذب و نگهداری آب کمک می‌کنند.
• مسدودکننده باشد: این محصولات یک لایه روی سطح پوست تشکیل می‌دهند تا مانع از دست رفتن آب پوست شوند.
• ضدخارش باشد: این محصولات حاوی عناصری هستند که از خارش پوست جلوگیری می‌کنند.
• ضدعفونی کننده باشد: این محصولات پوست شما را در برابر آلوده شدن محافظت می‌کنند.
  همچنین برخی محصولات حاوی یک عامل کراتولیتیک هستند: کراتولیتیک به شل شدن سلول‌های لایه‌ی سطحی پوست کمک می‌کند که این باعث نمایان شدن یک پوست جدید و نرم می‌شود.

هیدرودرم ابریژن یا آب‌رسانی به پوست

کرم‌های محافظ

کرم‌های محافظ، محصولات غلیظی هستند و طوری طراحی شده‌اند که برای پوست مانند یک سد عمل می‌کنند تا پوست را در برابر آب و مواد پاک‌کننده و تحریک‌آور محافظت کنند. این کرم‌ها می‌توانند برای افرادی مفید باشند که دست‌هایشان اغلب با آب تماس دارد و یا افرادی که به درماتیت تماسی (نوعی التهاب پوست که در صورت تماس مستقیم با ماده محرک خارجی بروز می‌کند) مبتلا هستند. ممکن است این کرم‌ها دست را لیز و لغزنده کنند.

جلوگیری از خشکی پوست

به غیر از استفاده مداوم از محصولاتی مانند صابون‌های ملایم و مرطوب‌کننده‌ها، اقدامات دیگری نیز وجود دارد که شما می‌توانید با انجام آنها از خشکی پوست خود جلوگیری کنید. برخی از دستورالعمل‌های مراقبتی مخصوص پوست‌های خشک عبارتند از:

• در طول روز فقط یک‌بار حمام کنید یا دوش بگیرید نه بیشتر.
• برای حمام کردن به جای آب دغ از آب ولرم استفاده کنید.
• در صورتی که از حمام روغن استفاده می‌کنید، خیلی زیاد و بی‌رویه این کار را نکنید؛ زیرا می‌تواند فرایند تولید چربی توسط پوست را متوقف کند.
• بعد از حمام کردن یا دوش گرفتن، به جای مالش و ساییدن پوست، به آرامی روی آن دست بکشید.
• در صورت استفاده از مواد آرایشی، از انواعی استفاده کنید که ضدحساسیت هستند.
• سعی کنید لباس‌هایی که با پوست تماس مستقیم دارند را از جنس الیاف طبیعی مانند پنبه تهیه کنید.
• اگر هوای خانه‌ی شما خشک است، از دستگاه مرطوب‌کننده هوا استفاده کنید.
• اگر سیگار می‌کشید، سعی کنید آن را ترک کنید (سیگار باعث خشک شدن پوست می‌شود).
• مقادیر زیادی آب و مایعات بنوشید تا بدن و پوستتان به خوبی هیدارته شود.