بیماری پوستی صدف (پسوریازیس) علت و درمان

تاریخ 23 آبان 1402

بیماری پسوریازیس یا صدف، یک نوع بیماری التهابی غیر واگیردار پوستی است که شامل ایجاد لکه‌های قرمز فلس مانند، احساس خارش و ورقه شدن پوست می‌شود. این بیماری عموماً ناحیه سر، آرنج و زانوها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما ممکن است علائم آن در سایر نقاط بدن نیز دیده شود. تاکنون درمان قطعی برای این بیماری پیدا نشده است، اما با استفاده از روش‌های درمان خاص، می‌توان آن را کنترل کرد.

بررسی کلی

 بیماری پوستی صدف یا پسوویازیس یک بیماری غیر واگیردار است که برای تمام عمر با فرد باقی مانده و در حدود 2 تا 3 درصد افراد را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. افراد مبتلا به این بیماری دچار لکه‌های خشکی ضخیم و قرمز بر روی پوست خود می‌شوند. پسوویازیس به احتمال زیاد ریشه فامیلی دارد، اما امکان مشاهده آن در نتیجه برخی عوامل خاص همچون استرس احساسی، وارد شدن آسیب به پوست، عفونت، و نیز مصرف برخی داروهای خاص نیز وجود دارد. به هر حال، تا کنون علت دقیق ابتلا به این بیماری شناسایی نشده است، اما به نظر می‌رسد این بیماری با خطای عملکرد سیستم ایمنی بدن ارتباط دارد.

چه افرادی در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند؟

بیماری پسوریازیس یا صدف، ممکن است در هر سنی ایجاد شود، اما معمولاً در افراد بین 15 تا 25 سال تشخیص داده می‌شود. تا حدودی 30 درصد افراد مبتلا به این بیماری با شرایط مشابه در یک عضو از خانواده خود روبرو می‌شوند. این بیماری هماننداً بر مردان و زنان تأثیر می‌گذارد و خانم‌ها در سنین پایین‌تر به این بیماری مبتلا می‌شوند. همانطور که اشاره شد، مصرف برخی داروهای خاص می‌تواند با بازگشت این بیماری مرتبط باشد. این داروها شامل مسدود کننده‌های بتا، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (مانند ایبوپروفن و ناپروکسن)، لیتیم، داروهای ضد مالاریا و داروهای استروئید خوراکی می‌شوند. تقریباً 10 تا 30 درصد افراد مبتلا به پسوریازیس همچنین به آرتریت پسوریاتیک نیز مبتلا می‌شوند که یک نوع آرتروز التهابی است که باعث درد و تورم مفاصل بدن می‌شود.

علائم و نشانه‌ها

علایم این بیماری ممکن است به صورت لکه‌های قرمز و برآمده بر روی پوست قابل مشاهده باشد و گاهی اوقات سر این لکه‌ها به رنگ نقره‌ای یا خاکستری تغییر می‌کند. این لکه‌ها اکثراً در نواحی مانند آرنج‌ها، زانوها، کمر، باسن و سر دیده می‌شوند و معمولاً هر دو طرف بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند. همچنین نقاطی از بدن که تحت سایش یا مالش قرار دارند، به احتمال بیشتر دچار علائم این بیماری می‌شوند. بسیاری از افراد به خاطر این بیماری احساس خارش در نواحی آسیب دیده دارند، در حالی که برخی افراد ممکن است احساس خارش در نقاط آسیب دیده پوست خود را تجربه نکنند. پسوویازیس را به می‌توان در گروه‌های زیر درجه‌بندی کرد:

• خفیف: ایجاد علائم محدود، پخش و کوچک بر روی پوست که در حدود دو سوم افراد مبتلا به این بیماری را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد.
• متوسط: ایجاد علائم بیماری در بخش‌های وسیع‌تر از بدن که گاهی اوقات بر وضعیت مفاصل تاثیر می‌گذارد.
• شدید: بخش عمده پوست در این حالت تحت تاثیر قرار گرفته و این وضعیت برای عملکرد مفاصل مشکل ایجاد می‌کند.
  گاهی اوقات ناخن‌ها نیز می‌توانند تحت تاثیر این بیماری قرار گیرند. در حقیقت این بیماری می‌تواند حفره‌ها یا برآمدگی‌های خفیف در پوست ایجاد کرده، باعث ایجاد لکه‌های قهوه‌ای بر روی پوست شده و جدا شدن ناخن از بافت انگشت را به همراه داشته باشد (اونیکولیز یا بالا آمدن ناخن).

توصیه‌های خود مراقبتی

به خاطر اینکه پسوویازیس مشکلی است که برای تمام عمر با فرد باقی مانده و درمان مشخصی برای آن وجود ندارد، هدف از درمان در این شرایط کاهش جراحت‌های ایجاد شده در نتیجه بیماری و بهبود علائم آن همچون احساس خارش و التهاب است. در این رابطه می‌توان به توصیه‌های زیر توجه کرد:

• حمام گرفتن روزانه برای کمک به پاک کردن بخش خشک شده از جراحت و مرطوب شدن پوست. در این زمان لازم است از صابون‌های قوی استفاده نشده و این صابون‌ها با موارد سازگارتر با پوست جایگزین گردند.
• استفاده از مرطوب کننده بر روی تمام ناحیه دچار پسوویازیس پس از شستشو یا حمام کردن. استفاده از مرطوب کننده‌های مبتنی بر روغن در این شرایط می‌تواند اثربخشی بیشتر در حفظ سطح آب پوست در مقایسه با مرطوب کننده‌های مبتنی بر آب داشته باشد.
• مصرف کرم هیدروکورتیزون (5/0 یا 1%) به منظور کاهش احساس خارش و قرمزی جراحت‌های پوستی. این کرم را می‌توان بدون نسخه پزشک از داروخانه‌ها تهیه کرد.
• مصرف محصولات حاوی اسید سالیسیلیک به منظور کمک به نرم شدن پوست و پاک شدن جراحت‌های سفت شده. برای مثال در این رابطه می‌توان از شامپوها، شوینده‌ها و پمادها نام برد.
• قرار گرفتن به مقدار کم در معرض نور خورشید. برای مثال انجام این کار به مدت 10 تا 15 دقیقه برای 2 یا 3 بار در هفته می‌تواند برای بیمار مفید باشد. به هر حال در این حالت می‌بایست از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور خورشید خودداری شده و از پوست سالم در برابر نور خورشید حفاظت شود.

این بیماری همچنین می‌تواند با افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست غیر ملانومی و لنفوم ارتباط داشته باشد. به همین دلیل، معاینه پوست به صورت ماهانه توسط خود فرد و ملاقات منظم با پزشک می‌تواند از نقش با اهمیت در کنترل این مشکل برخوردار باشد.
چه زمان لازم است از مراقبت‌های پزشکی استفاده شود
در صورت ابتلا به پسوویازیس شدید یا در مواردی که روش‌های خود مراقبتی نتواند برای این بیماری مفید باشد، لازم است در ارتباط با بیماری با پزشک ملاقات شود.

درمان

امروزه انواع مختلفی از روش‌ها و اقدامات برای کنترل علائم بیماری پسوویازیس مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای موارد خفیف یا متوسط این بیماری، داروهایی که بطور مستقیم بر روی پوست قرار می‌گیرند (داروهای موضعی) شامل موارد زیر هستند:

• درمان اصلی برای پسوویازیس استفاده از داروهای موضعی استروئید است که به صورت کرم یا پماد موجود می‌باشد. به این منظور کرم‌های استروئید موضعی قوی برای بدن یا سر استفاده شده و کرم‌های موضعی ضعیف برای صورت و نقاط حساس پوست استفاده می‌شوند. علاوه بر این بیمار می‌تواند از محلول‌ها یا مایع استروئید نیز در ناحیه سر خود استفاده کند. استفاده از این دارو می‌بایست به 1 تا 4 هفته در هر بار محدود شود، زیرا استفاده طولانی مدت از استروئید می‌تواند علائم کشیدگی و نازک شدن پوست را برای فرد به همراه داشته باشد.
• کلسیپوتریول (دایونکس) یکی از مشتقات ویتامین D است که عملکرد آن به خوبی داروهای استروئید بوده و حتی در هنگام استفاده به همراه داروهای استروئید موضعی از اثربخشی بالاتر برخوردار می‌باشد.
• تازاروتن (تازوراک) یک نوع کرم مبتنی بر ویتامین A است که در موارد ابتلا به پسوویازیس ممکن است برای فرد بیمار تجویز شود. مصرف این دارو برای خانم‌هایی که در سنین بارداری قرار دارند می‌بایست تحت نظارت پزشک به منظور جلوگیری از بارداری در طول دوره مصرف این دارو انجام شود، زیرا مصرف این دارو می‌تواند باعث نقص جنین شود.
• داروهای موضعی سرکوب کننده سیستم ایمنی همچون تاکرولیموس (پروگراف) و پمیکرولیموس (الیدل) می‌توانند برای رفع این مشکل مفید باشند، اما مصرف این داروها می‌تواند باعث سوختگی پوست و احساس خارش در آن شده و نیز گران قیمت باشند. علاوه بر این استفاده از این درمان احتمالاً می‌تواند فرد را در معرض خطر بالاتر ابتلا به سرطان و لنفوم قرار دهد.
• داروهای حاوی قطران زغال سنگ و کرم‌های آنترالین گاهی اوقات می‌توانند برای استفاده فرد مفید باشند، اما مقدار مصرف این داروها به خاطر بو و رایحه‌ای که باعث التهاب پوست می‌شود، کمتر از سایر درمان‌ها برای افراد توصیه شده و نیز سطح اثربخشی این داروها کمتر از کلسیپوتریول است.
  برای مواردی از بیماری که شدید باشند، می‌توان از درمان‌های زیر استفاده کرد:
• در صورتی که بخش زیادی از پوست تحت تاثیر بیماری قرار گرفته باشد، درمان با پرتوی ماورای بنفش می‌تواند برای فرد مفید باشد. به این منظور می‌توان از روش‌های UVB و PUVA استفاده کرد.
• مصرف داروهای خوراکی شامل اَسیترتین (از مشتقات ویتامین A)، متوترکسات، و سیکلوسپورین برای موارد ابتلا به نوع شدید این بیماری توصیه می‌شود. به هر حال در صورتی که مصرف این داروها برای فرد تجویز شود، لازم است بطور منظم با پزشک ملاقات گردد تا به این ترتیب پزشک بتواند شرایط پیشرفت بیماری و عوارض جانبی احتمالی این داروها همچون وارد شدن آسیب به کبد و کلیه را تحت نظارت و کنترل داشته باشد.
• داروهای بیولوژیک جدیدترین روش درمان مورد استفاده برای پسوویازیس هستند. این داروها از پروتئین‌هایی تشکیل شده که بیماری را از طریق مسدود کردن برخی فعالیت‌های خاص سیستم ایمنی درمان می‌کنند. این داروها شامل اتانرسپت (انبرل)، آلفاسپت (آمویو)، و اینفلیکسیماب (رمیکاد) است. به هر حال این داروها بسیار گران هستند و ممکن است عوارض جانبی شدید همچون عفونت، سرکوب شدن سیستم ایمنی، و سرطان برای فرد به همراه داشته باشند.