قارچ پوستی عارضه‌ای است که می‌تواند باعث ایجاد عفونت در پوست شود. در شرایط عادی نیز ممکن است مقدار کمی قارچ روی پوست وجود داشته باشد که باعث بروز هیچ مشکلی نمی‌شود. مشکلات زمانی به وجود می‌آیند که قارچ‌ها به صورت ضربدری تکثیر و رشد یابند. امروزه بیش از 150 گونه قارچ پوستی شناسایی شده‌اند. با این حال، اکثر عفونت‌ها توسط یک نوع قارچ به نام آلبیکانس به وجود می‌آیند.

انواع قارچ‌های پوستی

انواع عفونت‌های قارچی پوست عبارتند از:

• عفونت قارچی پای ورزشکار
• برفک دهان
• عفونت قارچی واژن
• قارچ ناخن
• عفونت قارچی کشاله ران
• عفونت قارچی در محل پوشک نوزادان
• قارچ پوست سر

علل و عوامل خطر عفونت قارچی

عفونت‌های قارچی تقریباً بر روی هر ناحیه‌ای از بدن می‌توانند رخ دهند، اما آنها معمولاً در مناطقی یافت می‌شوند که پوست دو قسمت مختلف بدن با هم تماس یا مالش دارند؛ برای مثال نواحی مانند زیر بغل، قارچ کشاله ران و چین‌های پوست و همچنین ناحیه‌ی بین انگشتان دست و پا. قارچ‌ها در شرایط گرم، مرطوب و نواحی که عرق می‌کند، رشد می‌کنند.

به طور معمول، پوست در برابر عفونت به عنوان یک سد مؤثر و محافظ عمل می‌کند. با این حال ممکن است هرگونه آسیب دیدن یا شکستن لایه‌های سطحی پوست، به قارچ‌ها اجازه دهد که باعث بروز عفونت شوند. هنگامی که شرایط برای رشد و تکثیر قارچ‌ها مطلوب باشد، قارچ‌ها بیماری‌زا و یا مستعد ایجاد بیماری می‌شوند. شرایط گرم و مرطوب، شرایط بهداشتی ضعیف و یا لباس‌های تنگ می‌توانند باعث ایجاد شرایطی مناسب برای رشد و تکثیر قارچ‌ها شوند.

عوامل خطر محدود به شرایط ذکر شده نمی‌شود؛ عفونت‌های قارچی در افراد زیر نیز تمایل به رشد و تکثیر دارند:

• نوزادان
• افرادی که اضافه وزن دارند
• افراد مبتلا به دیابت
• افراد مبتلا به کم‌کاری غده تیروئید
• افراد مبتلا به اختلالات التهابی
• افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند
• افرادی که در شرایط مرطوب کار می‌کنند
• زنان باردار

برخی داروها نیز ممکن است خطر رشد عفونت‌های قارچی را افزایش دهند. داروهای کورتیکواستروئید موضعی بیشترین خطر را ایجاد می‌کنند؛ قرص‌های ضدبارداری و آنتی‌بیوتیک‌ها نیز از دیگر داروهای خطرزا هستند. در صورتی که این داروها را مصرف می‌کنید، باید به طور منظم نواحی مختلف پوست خود را بررسی کنید تا از وجود علائم عفونت قارچی اطلاع یابید.

تشخیص علائم عفونت

علائم بسته به اینکه عفونت قارچی در کدام ناحیه از بدن رخ داده باشد از هم متفاوت هستند؛ با این حال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خارش یا تحریک پوست
• وجود نواحی قرمز یا بنفش روی پوست (نواحی که سطحشان تغییر می‌کند)
• وجود ماده‌ای سفید و برفکی روی نواحی آسیب‌دیده
• پوسته پوسته شدن یا پوست انداختن نواحی آسیب‌دیده
• وجود ترک روی پوست
• وجود درد در نواحی آسیب‌دیده
• التهاب پوست که منجر به قرمز شدن آن می‌شود
• مرطوب و نازک شدن پوست نواحی آسیب‌دیده
• وجود جوش‌هایی در لبه‌های نواحی آسیب‌دیده (جوش‌هایی که پر از چرک هستند)
• وجود ضایعات قرمز و سفید در دهان که به عنوان برفک دهان شناخته می‌شود

تشخیص

تشخیص عفونت قارچی در درجه‌ی اول بر ظاهر پوست و نمونه‌برداری از آن، متکی است. پزشک تراشه‌های پوستی، بریده ناخن و یا موهای کنده شده از نواحی آسیب‌دیده را به عنوان نمونه برمی‌دارد و آنها را تحت آزمایش قرار می‌دهد. وقتی عفونت قارچی تشخیص داده شد اولین گام برای درمان، بررسی و رفع علل زمینه‌ای بروز آن است. این ممکن است شامل تغییر سبک زندگی به رعایت بیشتر موارد بهداشتی، کاهش وزن و یا کنترل دیابت باشد.

معمولاً توصیه می‌شود بعد از اینکه اولین بار عفونت قارچی را روی پوست خود مشاهده کردید، بلافاصله نزد یک پزشک متخصص بروید. این کار به پزشک اجازه می‌دهد تا تشخیص صحیحی از بیماری شما داشته باشد و همچنین بتواند در اسرع وقت بهترین گزینه درمانی را به شما پیشنهاد دهد.

درمان

روش‌های درمان عفونت قارچی معمولاً ساده هستند. لازم نیست در بیمارستان بستری شوید، مگر اینکه مشکلاتی مربوط به سیستم ایمنی داشته باشید و یا اینکه عفونت قارچی به خون شما منتقل شده باشد. ممکن است پزشک مواد خشک‌کننده همراه با کرم‌ها، پمادها و یا لوسیون‌های ضدقارچی که به صورت موضعی روی پوست مالیده می‌شوند را برای شما تجویز کند. برای درمان می‌توان از شیاف‌ها و داروهای خوراکی نیز استفاده کرد.

به احتمال زیاد داروهایی که بدون نسخه پزشک در دسترس هستند مانند کتوکونازول و یا کلوتریمازول برای شما تجویز خواهند شد. این دو دارو از گروه داروهای ضدقارچی به نام آزول‌ها هستند و به صورت موضعی بر روی پوست مصرف می‌شوند. آزول‌ها در اشکال مختلفی مانند پماد، کرم و قرص در دسترس هستند. این داروها عوارض جانبی شدیدی که برخی داروهای ضدقارچی مانند نیستاتین و یا آمفوتریسن B دارند را به دنبال ندارند. آمفوتریسن B یک داروی داخل وریدی است که فقط در بیمارستان استفاده می‌شود.

بسته به نوع عفونت قارچی، انواع مختلفی از داروها را می‌توان مورداستفاده قرار داد؛ مانند:

• ژل‌ها یا کرم‌های واژینال مانند میکونازول که اغلب برای عفونت قارچی واژن مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• برفک دهان اغلب با داروهای ضدقارچی به شکل قرص و یا دهان‌شویه‌های مایع قابل درمان است.
• عفونت قارچی پای ورزشکار اغلب با اسپری، پودر و پماد درمان می‌شود.
• عفونت‌های شدید اغلب با داروهای خوراکی و یا حتی داروهای داخل وریدی درمان می‌شوند.

اکثر داروها به صورت یک بار یا دو بار در روز مصرف می‌شوند. برخی داروها مانند میکونازول و کلوتریمازول را می‌توان با خیال راحت در دوران بارداری نیز استفاده کرد؛ البته بهتر است قبل از استفاده از پزشک یا داروساز سؤال کنید.

تمام داروها دارای عوارض جانبی هستند. عوارض جانبی برخی از داروهای ضدقارچی عبارتند از:

• خارش در محل مصرف داروی موضعی
• قرمزی و سوزش خفیف در محل مصرف داروی موضعی
• سردرد
• سوءهاضمه و یا ناراحتی معده
• ایجاد جوش روی پوست

داروهای ضدقارچی داخل وریدی، بیشتر باعث بروز عوارض جانبی منفی می‌شوند که این عوارض می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• از دست دادن اشتها
• احساس ناخوشی
• اسهال
• درد عضلات و مفاصل
• تحریک پوست و ایجاد جوش

در موارد نادر، ممکن است داروهای ضدقارچی باعث واکنش‌های آلرژیک یا واکنش‌های شدید پوستی ازجمله لایه لایه شدن پوست یا تاول زدن آن، شوند.

افرادی که دچار آسیب‌های کبدی هستند، نباید بدون تجویز پزشک از داروهای ضدقارچی استفاده کنند. داروهای ضدقارچی می‌توانند منجر به بروز آسیب‌های کبدی در افراد سالم شوند، در نتیجه این آسیب‌ها در افرادی که در حال حاضر دچار آسیب‌های کبدی هستند، بسیار بیشتر خواهد بود.

داروهایی که ممکن است متقابلاً روی داروهای ضدقارچی اثر کنند و آنها را خنثی کنند عبارتند از:

• ریفامپین که نوعی آنتی‌بیوتیک است
• بنزودیازپین‌ها که برای کاهش اضطراب و خواب‌آوری استفاده می‌شوند
• استروژن و پروژسترون که در قرص‌های ضدبارداری و روش‌های هورمون درمانی یافت می‌شوند
• فنی توئین که برای درمان صرع مورد استفاده قرار می‌گیرد

علت و درمان عفونت قارچی در کودکان

کودکان در مقایسه با بزرگ‌سالان، بیشتر مستعد ابتلا به عفونت‌های قارچی هستند. کودکان بیشتر در معرض عفونت‌های سینوسی، خارش پوستی (ازجمله خارش‌هایی که در محل پوشک آنها رخ می‌دهد)، برفک دهانی و درد گوش می‌باشند که این‌ها ناشی از رشد بیش از حد قارچ‎‌ها هستند.

علائم این بیماری در نوزادان و کودکان نوپا می‎‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تحریک و خارش دائمی و بیش از حد پوست محل پوشک
• خارش‌ها و جوش‌های پوستی که به اگزما شبیه هستند
• وجود نواحی زرد یا سفیدرنگ بر روی زبان و یا درون دهان و روی گونه‌ها
• به مدت بیشتر از سه ماه به کولیک یا دل درد مبتلا شدن
• وجود مشکلات مکرر در گوش‌ها
• وجود علائمی که در محیط‌های مرطوب و نمدار تشدید می‌شوند

علائم در کودکان بزرگ‌تر عبارتند از:

• تمایل زیاد به مصرف شیرینی‌ها
• اختلالات یادگیری
• کودک اغلب تحریک‌پذیر است و یا شاد نیست
• وجود مشکلات مکرر در گوش‌ها
• علائمی که در محیط‌های مرطوب و نمدار بدتر می‌شوند

شیوه‌ی درمان به نوع عفونت قارچی بستگی دارد. ممکن است پزشک گاهی اوقات پمادهای موضعی و گاهی اوقات داروهای خوراکی تجویز کند. معمولاً دوره درمانی حدود دو هفته طول می‌کشد؛ با این حال بعد از درمان، عود بیماری دور از انتظار نیست.