درمان لک صورت (ملاسما یا لکه‌های قهوه‌ای پوست)

تاریخ 22 آبان 1402

ملاسما (لک صورت) شامل لکه‌های قهوه‌ای روشن تا تیره است که در ابتدا در نواحی پیشانی، شقیقه‌ها، گونه‌ها و لب بالایی ظاهر می‌شوند. بیش از ۷۰ درصد زنان باردار از ملاسما رنج می‌برند و این مشکل نیز در زنان غیر سفیدپوست بسیار رایج است. ملاسما عموماً به صورت لکه‌های بزرگتری که مرزهای ناهمواری دارند ظاهر می‌شود و ممکن است مانند یک نقشه یا نقاب روی صورت به نظر برسد یا مانند این باشد که کسی رنگ قهوه‌ای را روی پوست خود پاشیده است. ملاسما گاهی اوقات، به‌ویژه بعد از بارداری، به‌طور خودی‌خود برطرف می‌شود و محو می‌گردد. اما اگر ملاسمای مزمن دارید، روش‌های درمانی متعددی برای آن وجود دارد.

ملاسما چه شکلی دارد؟

لک صورت به صورت پوست تیره‌تر از حد طبیعی ظاهر می‌شود و معمولاً به شیوه متقارن بر گونه‌ها، پیشانی، لب بالایی، بینی و چانه اثر می‌گذارد. ملاسما ممکن است به گونه‌ها و بینی یا پوست ناحیه فک محدود شود یا گردن و ساعدها را نیز تحت تأثیر قرار دهد ولی معمولاً نواحی درگیر با ملاسما گسترش نمی‌یابند.

انواع

انواع مختلفی از لک صورت وجود دارد که از نظر الگوی رنگ و محل پیدایش با هم تفاوت دارند.

• ملاسمای برون‌پوستی، ملانین اضافی در لایه‌های سطحی پوست است و اغلب به رنگ قهوه‌ای روشن به نظر می‌رسد.

• ملاسمای عمیق یا درون‌پوستی که در لایه‌های میانی پوست یافت می‌شود و معمولاً به رنگ تیره‌تری است و با ترکیبی از کرم‌ها و لیزر فراکشنال درمان می‌شود.

• ملاسمای نوع ترکیبی شامل ملاسمای برون‌پوستی و درون‌پوستی می‌شود و درمان آن معمولاً از انواع دیگر سخت‌تر است. این نوع از ملاسما در بین افرادی با رنگ پوست تیره‌تر شایع‌تر است.

علت‌ها و دلایل

علت اصلی بروز لک صورت مشخص نیست اما برخی از عوامل می‌توانند در ایجاد این مشکل نقش داشته باشند:

ژنتیک

برخی از افراد دارای سابقه‌ی خانوادگی در ابتلا به لک صورت هستند و برخی دیگر نیز مستعد بروز این مشکل هستند. برای مثال زنان و خصوصاً افراد دارای رنگ پوست تیره‌تر بیشتر از سایرین مستعد ابتلا به ملاسما هستند.

عوامل هورمونی

بعضی از افراد دارای سلول‌های رنگدانه‌ای ملانوسیت هستند که در مقابل تغییرات هورمونی حساسیت بیشتری دارند. تغییرات هورمونی ناشی از بارداری، مصرف قرص‌های ضدبارداری (استروژن) و قرص‌های هورمونی ممکن است منجر به ایجاد تحریک در رنگدانه‌های پوست شده و در نتیجه به بروز لکه‌های صورت شدید منجر شوند. در طول بارداری، سطح هورمون استروژن به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد و در سه ماهه دوم و سوم بارداری سطح هورمون‌های پروژسترون و MSH نیز افزایش می‌یابد. اگرچه افزایش هورمون استروژن بیشتر است، اما پزشکان باور دارند که افزایش دو هورمون دیگر، یعنی پروژسترون و MSH، می‌تواند به بروز لکه‌های صورت در دوران بارداری منجر شود.

قرارگیری در معرض اشعه UV (نور خورشید)

اغلب افراد مبتلا به ملاسما دارای سابقه‌ی قرارگیری در معرض اشعه‌ی آفتاب به‌صورت روزانه و مکرر را دارند. حتی قرارگیری در معرض آفتاب به میزان کم نیز می‌تواند موجب تحریک پوست برای تولید ملانین شود و بنابراین استفاده از یک کرم ضدآفتاب خوب، بخش بسیار مهمی از درمان ملاسما است.

حساسیت پوستی

التهاب فعال پوست بر اثر گرما، جوش‌های پوستی یا بیماری‌های پوستی می‌تواند در برخی از موارد موجب بروز ملاسما شود.

علائم

ظاهری که لک‌های صورت ایجاد می‌کنند می‌تواند برای فرد بسیار ناراحت‌کننده باشد و کیفیت ژندگی او را تحت تأثیر قرار دهد. رنگ پوست بر اثر ملاسما تغییر می‌کند اما پوست دردناک یا حساس نیست و خارش ندارد.

تشخیص

ملاسما معمولاً به راحتی از روی ظاهری که دارد از جمله رنگ لکه‌ها و نحوه‌ی توزیع آن‌ها روی صورت قابل تشخیص است. در موارد خاصی ممکن است  متخصص پوست شما بخواهد که نمونه‌ی کوچکی از پوست شما بگیرد (پوست شما از قبل بی‌حس می‌شود) و این نمونه در زیر میکروسکوپ آزمایش شود تا احتمال ابتلا به سایر بیماری‌ها یا مشکلات پوستی بررسی شود.

درمان لک صورت

کرم ضدآفتاب

پزشک شما علاوه بر برخی داروها، استفاده از کرم ضدآفتاب را تجویز می‌کند. استفاده از کرم ضدآفتاب اکیداً ضروری است چرا که حتی زمانی که هوا ابری است، اشعه‌های UV خورشید می‌توانند در پوست نفوذ کنند. کرم ضد آفتاب همچنین باید زمانی که بیشتر اوقات روز را در خانه هستید نیز استفاده شود، چرا که حتی یک پیاده‌روی کوچک بیرون از خانه، رانندگی یا نشستن در کنار پنجره می‌تواند اشعه‌ی کافی برای تحریک ملاسما را به پوست شما برساند.

در هنگام انتخاب کرم ضد آفتاب برای استفاده‌ی روزانه، کرمی را انتخاب کنید که پوست شما را در برابر طیف وسیع نور (HVA و UVB) محافظت می‌کند و دارای SPF (عیار حفاظتی) بالای 30 است.  دو ماده‌ی که به طور فیزیکی اشعه‌ی خورشید را مسدود می‌کنند، زینک‌اکساید و تیتانیوم‌اکساید هستند. این دو ماده می‌توانند برای حفاظت کامل از پوست‌های مبتلا به ملاسما موثر باشند. بعد از برطرف شدن لک‌های صورت، استفاده روزانه از کرم ضدآفتاب از بروز مجدد لکه‌های قهوه‌ای روی پوست پیشگیری می‌کند.

کرم ضد لک

برخی از مواد شیمیایی خاص می‌توانند فعالیت سلول‌های سازنده‌ی  رنگ‌دانه در پوست را کم کنند و در این میان هیدروکینون پرکاربردترین ماده‌ی مورد استفاده است. کرم‌های حاوی هیدروکینون ممکن است ایجاد خارش پوستی کنند و بیماران باید در مورد استفاده از این کرم‌ها احتیاط کنند، چرا که استفاده طولانی مدت از این کرم‌ها می‌تواند موجب روشن شدن بیش از حد پوست شود. کرم هیدروکینون در مواردی (خصوصاً در افرادی با پوست تیره) می‌تواند موجب تیره شدن پوست شود. کرم‌های حاوی آزلائیک اسید و رتینوئید که در درمان جوش‌های صورت به کار می‌روند نیز می‌توانند به درمان ملاسما کمک کنند. تمامی این کرم‌ها می‌توانند ایجاد خارش و حساسیت پوستی کنند و بنابراین گاهی اوقات با کرم‌های استروئیدی ترکیب می‌شوند. برخی از کرم‌های لایه‌بردار پوست دارای ترکیبی از این مواد هستند.

پیلینگ شیمیایی

پيلينگ شيميايي يک روش بهبود ظاهر پوست است که با از بين بردن لک ها از طريق برداشتن لايه بيروني پوست کمک می‌کند. انجام اين روش به دست عارف و با تجربه ضروري است زيرا انجام نادرست آن ممکن است منجر به تيرگي پوست، بيش از حد روشن شدن پوست يا ايجاد زخم پوستي شود.

میکرودرم‌ ابریژن

در روش میکرودرم‌ابریژن از تراشه‌های الماسی نرم یا کریستال‌های ریز آلومینیوم‌اکساید که بر روی پوست اسپری می‌شوند، برای لایه‌برداری پوست استفاده می‌شود و سلول‌های مرده از سطح پوست کنار زده می‌شوند. روش میکرودرم می‌تواند ظاهر لک‌های صورت را بهبود دهد اما برای رسیدن به بهترین نتایج ممکن لازم است که این روش طی چند جلسه تکرار شود.

لیزر

لایه‌برداری پوست با لیزر فراکشنال می‌تواند در مواردی که لکه‌های قهوه‌ای روی پوست نسبت به درمان مقاوم هستند، مؤثر باشد و نتایج خوبی ایجاد کند اما هرگز در مرحله‌ی اول از این روش درمانی استفاده نمی‌شود. لیزر فراکشنال، رنگ‌دانه‌های سطحی پوست را مورد هدف قرار می‌دهد که این موضوع احتمال بروز التهاب پوستی را نیز کاهش می‌دهد. اما درهرحال این روش باید حتماً توسط پزشکی که درزمینهٔ استفاده از این نوع لیزر تجربه دارد، انجام شود.

پیشگیری

بهترین راه برای پیشگیری از بروز لک صورت(ملاسما) این است که قبل از بیرون رفتن از خانه صورت خود را بپوشانید و با استفاده از ماسک، نقاب یا کلاه از پوست خود محافظت کنید. استفاده از کرم ضدآفتاب تأثیر بسیار زیادی در پیشگیری از بروز لکه‌های قهوه‌ای روی پوست دارد. کرم ضدآفتاب باید حداقل دارای SPF (عیار حفاظتی) 30 باشد. برای محو کردن لک‌های صورت می‌توان از کرم‌های آرایشی استفاده کرد. زنانی که پزشک آن‌ها ابتلا به ملاسما را در آن‌ها تشخیص داده است نباید صورت خود را موم (وکس) بزنند چراکه این کار موجب بدتر شدن لک‌های صورت می‌شود. ملاسمایک عارضه‌ی پوستی جدی نیست و در بسیاری از موارد به‌خودی‌خود خوب می‌شود.