خشکی پوست یک عارضه‌ی بسیار شایع است که در اثر کمبود آب در لایه‌های سطحی پوست که به آن اپیدرم می گویند ایجاد می‌شود. در حالی که خشکی پوست خانم‌ها و آقایان را درگیر می‌کند، افراد مسن‌تر معمولاً در خطر بیشتری برای ابتلا به آن قرار دارند. پوست افراد مسن معمولاً دارای مقادیر کمتری از روغن‌ها و روان کننده‌های طبیعی است. مناطقی مثل بازو، دست و قسمت‌های تحتانی پا در خطر بیشتری برای ابتلا به این عارضه قرار دارند. عوامل محیطی مثل رطوبت و دما، تأثیر عمیقی بر روی مقدار آب جمع شده در پوست خواهند داشت. برای مثال زمانی که آب و هوای سرد و خشک توسط بخاری گرم شود می‌تواند با تبخیر رطوبت پوست باعث خشکی آن شود. شستشوی مکرر و ضدعفونی کردن دست‌ها نیز باعث تبخیر رطوبت و خشکی پوست خواهد شد. خشکی پوست ممکن است جزو عوارض جانبی برخی از داروها و همچنین علائم برخی از بیماری‌های پوستی باشد.
چه عواملی باعث خشکی پوست می‌شوند؟
خشکی پوست یک دلیل واحد نداشته و می‌توان دلایل آن را در دو گروه داخلی و خارجی طبقه بندی کرد. عوامل خارجی شایع‌ترین دلایل بروز این عارضه بوده و می‌توان به سادگی آن‌ها را پیدا کرد. ازجمله عوامل خارجی می‌توان به آب و هوای سرد و رطوبت پایین به خصوص در طول زمستان که از بخاری استفاده می‌شود اشاره کرد. ازجمله عوامل داخلی نیز می‌توان به وضعیت سلامت عمومی، سن و سال، عوامل ژنتیکی، سوابق فامیلی و سوابق پزشکی از عارضه‌های دیگر مثل درماتیت آتوپیک اشاره کرد. می‌توان گفت افرادی که به برخی از عارضه‌های مربوط به تیروئید مبتلا هستند در خطر بیشتری برای ابتلا به خشکی پوست قرار دارند.
عوامل خارجی که می‌توانند باعث بروز خشکی پوست شوند عبارت‌اند از:
- شستشوی بیش از حد با صابون‌های ناملایم
- استفاده‌ی بیش از حد از ضدعفونی کننده‌ها و حل کننده‌های چربی (الکل)
- دمای پایین
- رطوبت پایین
باوجود اینکه حمام رفتن و دوش گرفتن رطوبت پوست را افزایش می‌دهند، تبخیر این رطوبت پس از خارج شدن از آب باعث خشکی پوست خواهد شد. سفت شدن بیش از حد پوست پس از حمام کردن نشان دهنده‌ی از بین رفتن آب و چربی‌های طبیعی پوست است.
یکی از شایع‌ترین دلایل خشکی پوست، استفاده‌ی مکرر از صابون‌های ناملایم است. این نوع صابون‌ها ممکن است تأثیر شدیدی بر روی پوست خشک داشته باشند. صابون نوعی امولسیفایر است که چربی روی پوست را از بین می‌برد. هر چقدر بیشتر پوست با صابون شسته شود چربی بیشتری از روی آن برداشته شده و درنهایت پوست خشک می‌شود. استفاده‌ی بیش از حد از صابون می‌تواند خشکی پوست را تشدید کند.
خشکی پوست ممکن است در اثر مصرف برخی از داروها نیز ایجاد شود. برای مثال می‌توان به داروهای فشار خون، کلسترول، آلرژی و آکنه اشاره کرد. در برخی از موارد خشکی پوست می‌تواند نشانه‌ای از یک عارضه‌ی داخلی باشد. برای مثال سالخوردگی می‌تواند خطر بروز خشکی پوست را افزایش دهد. به علاوه، اگزما، پسوریازیس، دیابت، کم کاری تیروئید و سوء تغذیه همگی به خشکی پوست مربوط‌اند.
علائم و نشانه‌های خشکی پوست چیست؟
علامت کلیدی خشکی پوست خارش است. افرادی که به خشکی پوست مبتلا هستند معمولاً مناطق زبر، خشک و قرمزی را روی پوست مشاهده می‌کنند که معمولاً با خارش همراه‌اند. مناطقی از پوست که معمولاً درگیر می‌شوند عبارت‌اند از بازوها، دست‌ها، مناطق تحتانی پا، شکم و مناطق پر اصطکاک مثل مچ و کف پا. با شدیدتر شدن خشکی پوست ممکن است ترک و شکاف‌هایی در پوست ایجاد شوند.
علائم و نشانه‌ها:
- خارش
- پوست زبر و خشک
- پلاک‌های قرمز اگزما (اگزمای نومولار)
احساس خارش می‌تواند باعث بدتر شدن خشکی پوست شود. خاراندن پوست ممکن است چرخه‌ی “خارش-خراش” را ایجاد کند. در طی این چرخه، فرد در پاسخ به احساس خارش، پوست خود را خارانده و آن را می‌خراشد که این کار سبب تحریک حس خارش خواهد شد. این چرخه معمولاً زمانی دیده می‌شود که کنترل ارادی بر روی عمل خاراندن وجود نداشته و یا ضعیف باشد مثل زمانی که فرد خواب است.
پزشکان چگونه خشکی پوست را تشخیص می‌دهند؟
به طور کلی خشکی پوست به آسانی و با مشاهده‌ی پوست توسط پزشک تشخیص داده می‌شود. در حالی که خشکی ممکن است هر نوع پوستی را در هر سنی درگیر کند، افراد مسن و افرادی که پوست آن‌ها بیشتر در معرض صابون و مواد پاک کننده قرار می‌گیرد در خطر بیشتری برای ابتلا به این عارضه قرار خواهند داشت. به علاوه، سوابق پزشکی و توجه به سوابق فامیلی می‌توانند در تأیید تشخیص خشکی پوست مؤثر باشند. بر اساس سوابق پزشکی می‌توان عارضه‌های دیگر را در نظر گرفت و یا احتمال وجود آن‌ها را رد کرد. در موارد دشوارتر، انجام بیوپسی پوست می‌تواند تشخیص را تأیید کرده و برنامه‌ی درمانی را جهت دهی کند.
روش‌های درمان خانگی خشکی پوست
مرطوب کردن روزانه
پمادها و کرم‌های مرطوب کننده می‌توانند عملکرد عایق پوست را بهبود بخشیده و حفظ آب را افزایش دهند. مرطوب کردن پوست در طی شب می‌تواند مزایای بیشتری نیز داشته باشد. فرد می‌تواند قبل از رفتن به تخت از کرم مرطوب کننده بر روی صورت خود استفاده کرده و به هنگام صبح آن را با استفاده از یک پاک کننده‌ی ملایم بشوید.
مرطوب کننده‌های مختلفی برای خرید در بازار وجود دارند. پیدا کردن بهترین مرطوب کننده برای پوست فرد ممکن است نیازمند مقداری آزمون و خطا باشد.
از روغن زیتون برای نرم کردن پوست خشک استفاده کنید
یکی از بهترین روغن‌های طبیعی برای استفاده روغن زیتون است که عمل پاک کننده و مرطوب کننده خواهد داشت. تنها کافی است مقداری روغن را روی پوست خود مالیده و یک پارچه‌ی گرم و مرطوب را تا زمان سرد شدن بر روی آن قرار دهید. سپس روغن اضافی را پاک کنید. روغن زیتون گزینه‌ی مناسبی به عنوان پاک کننده است چراکه چربی‌های طبیعی پوست را از بین نبرده ولی پوست شما را تمیز می‌کند.
ماسک خانگی آووکادو
درست کردن یک ماسک خانگی آووکادو راه دیگری برای نرم کردن پوست خشک است. توصیه می‌شود نصف یک آووکادو را پوست گرفته و آن را با یک قاشق چایخوری روغن زیتون مخلوط کنید. می‌توانید برای پوست‌های بسیار خشک، یک قاشق غذاخوری عسل نیز به این ترکیب اضافه کنید. ماسک را روی صورت خود مالیده و پس از 15 تا 20 دقیقه آن را بشویید. پس از این کار باید احساس کنید که پوست شما مرطوب شده است ولی می‌توانید برای تشدید اثر مرطوب کنندگی، از کرم مرطوب کننده‌ی عادی نیز استفاده کنید.
یک لایه بردار طبیعی شکر و روغن زیتون درست کنید
می‌توانید با ترکیب روغن زیتون و شکر یک لایه بردار و مرطوب کننده‌ی طبیعی درست کنید. نصف فنجان شکر را با دو قاشق غذاخوری روغن زیتون مخلوط کنید. می‌توانید از روغن‌های اسانس مثل اسطوخودوس نیز برای بوی مطبوع و خاصیت آرامش بخشی آن‌ها استفاده کنید. به آرامی لایه بردار را روی پوست خود مالیده و سپس آن را بشویید. در نهایت از یک مرطوب کننده برای حفظ ویژگی‌های پوست تازه لایه برداری شده استفاده کنید.
برای نرم کردن پوست از حمام بلغور جو استفاده کنید
اضافه کردن یک فنجان بلغور جو به وان آب گرم می‌تواند باعث رطوبت دهی طبیعی به پوست شود. جو به خودی خود دارای خواص نرم کنندگی بوده و همچنین به پوست کمک می‌کند تا از آب حمام رطوبت جذب کند.
صورت خود را با استفاده از ماسک خانگی عسل و بلغور جو لایه برداری کنید
بلغور جو می‌تواند یک لایه بردار مناسب نیز باشد. دو قاشق غذاخوری بلغور جو را با یک قاشق غذاخوری عسل و مقداری آب مخلوط کنید. توصیه می‌شود ترکیب را مقداری گرم کرده و سپس آن را روی پوست خود بمالید. شما می‌توانید این ترکیب را تنها برای لایه برداری استفاده کرده و بلافاصله آن را بشویید و یا به مدت 15 تا 20 دقیقه آن را به عنوان ماسک نرم و مرطوب کننده روی پوست خود نگه دارید.
قبل از خوابیدن از روغن نارگیل استفاده کنید
روغن نارگیل در دمای اتاق جامد بوده و شما می‌توانید به هنگام خواب و یا در هر زمان دیگری از آن به عنوان مرطوب کننده استفاده کنید. برای درمان ترک خوردگی پاشنه و یا دست‌ها، این روغن را روی پوست مالیده و سپس از جوراب‌های ضخیم و یا دستکش‌های غیر لاتکس استفاده کنید.
از کمپرس شیر برای پوست آسیب دیده استفاده کنید
شیر دارای خواص ضدالتهابی طبیعی است. شیر همچنین دارای اسید لاکتیک که یک لایه برداری ملایم و طبیعی است بوده و توصیه می‌شود از این کمپرس‌ها به مدت 5 تا 10 دقیقه استفاده شود. این کمپرس‌ها برای پوست آسیب دیده که احساس خارش دارد بسیار مفید هستند. البته اسید لاکتیک ممکن است باعث سوزش پوست ترک خورده شود بنابراین با احتیاط مصرف کنید.
از بالم لب استفاده کنید
از بالم لبی استفاده کنید که بر روی لب‌های شما حس خوبی داشته باشد. برخی از بالم ها ممکن است لب‌های شما را آزار دهند. در صورتی که پس از استفاده از بالم، لب‌های شما سوخته و یا مور مور می‌شوند، از بالم دیگری استفاده کنید که این واکنش را ایجاد نمی‌کند.
تنها از محصولات ملایم و بدون بو برای مراقبت از پوست استفاده کنید
برخی از محصولات مراقبت پوست برای پوست‌های خشک و حساس خشن هستند. زمانی که به خشکی پوست مبتلا هستید از این محصولات استفاده نکنید:
- صابون‌های بوگیر
- محصولات مراقبتی حاوی الکل، عطر، رتینوئید ها و یا آلفا هیدروکسی اسید (AHA)
عدم استفاده از این محصولات باعث بازگشت چربی‌های طبیعی به پوست خواهد شد.
عادات خود برای حمام رفتن را بهبود بخشید
بهتر است برای حمام کردن از آب گرم و نه داغ استفاده شود چراکه آب داغ روغن‌های طبیعی پوست را از بین می‌برد. گذراندن زمان زیاد در آب نیز باعث از بین رفتن سبوم پوست خواهد شد. تحقیقات نشان می‌دهند که بهترین زمان دوش و حمام برای کمک به ترمیم خشکی پوست بین 5 تا 10 دقیقه است. پس از استحمام و یا شستشوی صورت، افراد باید بلافاصله از مرطوب کننده استفاده کنند تا رطوبت پوست حفظ شود.
از دستکش استفاده کنید
دستان معمولاً اولین جایی هستند که دچار خشکی پوست می‌شوند. شما می‌توانید با پوشیدن دستکش از خشکی پوست جلوگیری کنید. حتماً قبل از انجام کارهای زیر دستکش بپوشید:
- خارج شدن از خانه در زمستان
- انجام دادن کارهایی که باعث خیس شدن دست‌های شما خواهند شد
- ریختن مواد شیمیایی، روغن‌ها و مواد دیگر بر روی دست‌های شما
درمان دارویی
متخصص پوست یا درماتولوژیست و یا متخصصین دیگر می‌توانند برای افرادی که به عارضه‌های پوستی مبتلا بوده و یا دچار کم آبی پوست شده‌اند و مشکل آن‌ها با راه حل‌های معمول حل نمی‌شود، پمادها و کرم‌های مخصوصی را تجویز کنند.
نوع این داروها بسته به علت خشکی پوست متفاوت خواهد بود. این داروها معمولاً حاوی هیدروکورتیزون بوده که نوعی آستروئید برای کمک به حفظ رطوبت پوست است.
5 نکته از نظر متخصصین برای جلوگیری از بروز دوباره‌ی خشکی
راه‌های دیگری برای مراقبت از پوست و جلوگیری از خشکی آن وجود دارند.
- استفاده از مرطوب کننده‌ها را تبدیل به یک عادت روزانه کنید. به محض خارج شدن از حمام، پوست خود را از سر تا پا با یک محصول غنی بپوشانید (هرچقدر مرطوب کننده غلیظ‌تر باشد غنی‌تر است).
- عادات مفید دیگری را در خود ایجاد کنید. باید از دوش آب داغ پرهیز کرده، مدت زمان دوش گرفتن را به 10 دقیقه محدود کرده و از شامپو بدن ملایم به جای صابون‌های قالبی خشک کننده استفاده کنید.
- از قرار گرفتن پوست در معرض مواد شیمیایی جلوگیری کنید. برای مثال می‌توان به الکل و سرکه‌ی سیب اشاره کرد. این مواد می‌توانند خشکی پوست را تشدید کرده و حتی در برخی از موارد منجر به سوختگی پوست شوند.
- مقادیر زیادی آب بنوشید. افزایش مصرف آب باعث آب رسانی به پوست و حفظ رطوبت در آن خواهد شد.
- متناسب با آب و هوا لباس بپوشید. این کار فراتر از استفاده از کرم ضدآفتاب در تابستان به منظور جلوگیری از آفتاب سوختگی و سرطان پوست است. به یاد داشته باشید که قبل از خارج شدن از خانه در فصل زمستان، برای جلوگیری از خشکی و ترک خوردن پوست، از دستکش استفاده کنید.
