جراحی ترمیم لب‌ شکری و شکاف کام

تاریخ 22 آبان 1402

معنی لب شکافی یا شکاف لب، وجود فاصله‌ای در بخش بالایی لب نوزاد است. به علاوه، شکاف کام به وجود آمدن فاصله و حفره در سقف دهان نوزاد اشاره دارد. این مشکل از زمان تولد وجود دارد و علت آن بر می‌گردد به عدم صحیح شدن شکل دادن به بافت صورت و دهان نوزاد در دوران رشد جنینی. لب شکافی و شکاف کام، یکی از شایع‌ترین اختلالات مادرزادی صورت است و در حدود یک در هفتصد کودک اتفاق می‌افتد. اغلب درمان این حالت از طریق جراحی انجام می‌شود. همچنین، درمان‌های دیگر مانند گفتاردرمانی و درمان‌های دندانپزشکی نیز برای عوارض دیگری که ناشی از لب شکافی و شکاف کام ممکن است رخ دهد، به کار گرفته می‌شوند.

لب شکری و شکاف کام چگونه است؟

کودکان ممکن است با لب شکری، شکاف کام یا هر دوی آن‌ها به دنیا بیایند. لب شکری ممکن است تنها یک طرف لب را درگیر کند و یا در هر دو طرف لب باشد. شکاف کام می‌تواند در حد کشیدگی مختصر لب به سمت بالا یا در حد یک شکاف و فاصله‌ی بزرگ باشد که به بینی رسیده است.

شکاف کام ممکن است در حد وجود یک حفره کوچک در عقب سقف دهان باشد و یا ممکن است شکافی بزرگ باشد که در سقف دهان قرار دارد و تا جلوی دهان پیشروی کرده است.  گاهی اوقات این شکاف توسط لایه مخاطی سقف دهان پنهان می‌شود.

علل

لب شکری یا کام شکافته، یک وضعیت طبیعی است که هنگامی رخ می‌دهد که بافت‌های بالای لب و سقف دهان در دوران جنینی به طور کامل رشد نمی‌کنند و به هم متصل نمی‌شوند. علت اصلی بروز این اختلال هنوز مشخص نیست، اما احتمال آن که عواملی مانند گذراندن دوران بارداری و اقدامات مادر بر این وضعیت تأثیرگذار باشند، خیلی کم است.

در موارد بسیار کمی، بروز لب شکری و شکاف کام می‌تواند به عوامل زیر مربوط باشد:

• ژنهایی که کودک از والدین خود به ارث برده است.
• سیگار کشیدن یا مصرف الکل در دوران بارداری
• کمبود فولیک اسید در بارداری
• چاقی مادر در دوران بارداری
• مصرف برخی داروها در ماه‌های اول بارداری مانند قرص‌های استروئیدی و داروهای ضدتشنج

مشکلات مرتبط به لب شکری و شکاف کام

لب شکری و شکاف کام گاهاً می‌توانند برخی مشکلات جانبی دیگر برای کودک ایجاد کنند، خصوصاً در چند ماه اول زندگی و قبل از انجام جراحی.

برخی از این مشکلات عبارت‌اند از:

• مشکل در غذا خوردن: ممکن است کودکان مبتلا به شکاف کام نتوانند از شیر مادر تغذیه کنند یا با یک پستانک معمولی شیر بخورند چرا که نمی‌توانند به طور طبیعی مک بزنند.
• مشکلات شنوایی: برخی از کودکان مبتلا به لب شکری و شکاف کام بیشتر در معرض بروز عفونت گوش و تجمع مایع در گوش (چسبندگی گوش) هستند که این مسئله می‌تواند بر روی شنوایی کودک تأثیر بگذارد.
• مشکلات دندانی: وجود شکاف در لب و کام می‌تواند نشانه‌ی این باشد که رشد دندان‌ها نیز کامل نیست و به همین علت ممکن است کودک بیشتر در معرض بروز مشکلات دندانی باشد.
• مشکلات گفتاری: اگر شکاف کام به موقع درمان و ترمیم نشود می‌تواند در گفتار کودک اختلال ایجاد کند و موجب صحبت کردن ناواضح یا تودماغی حرف زدن کودک شود.

اغلب این مشکلات بعد از جراحی و انجام گفتاردرمانی و درمان‌های دندانپزشکی تا حدود زیادی بهبود پیدا می‌کنند.

تشخیص

لب شکری یا شکاف کام معمولاً از میانه‌های سن بارداری و بین هفته‌های 18 تا 21 در سونوگرافی قابل‌تشخیص خواهد بود. البته در تمامی موارد نیز شکاف لب و کام در تصاویر واضح نیستند و تشخیص شکاف کام طی یک اسکن سونوگرافی روتین کار مشکلی است. اگر لب شکری یا شکاف کام طی سونوگرافی در دوران بارداری تشخیص داده نشود، بلافاصله بعد از تولد و یا در حین انجام معاینات نوزاد که طی 72 ساعت بعد از تولد انجام می‌گیرد، تشخیص داده خواهد شد. زمانی که لب شکری یا شکاف کام تشخیص داده شود، شما به پزشک متخصص ارجاع داده می‌شوید تا وضعیت کودک شما را بررسی کرده و درمان‌های لازم را برای شما شرح دهد.

درمان‌های جراحی

جراحی ترمیم شکاف لب معمولاً در سنین 3 تا 6 ماهگی و جراحی ترمیم شکاف کام در سنین 6 تا 12 ماهگی انجام می‌شود.

جراحی ترمیم لب

جراحی ترمیم لب معمولاً در حدود 3ماهگی انجام می‌شود. در ابتدا کودک تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد و سپس شکاف لب با دقت ترمیم شده و بخیه زده می‌شود.

انجام این جراحی معمولاً بین یک تا دو ساعت طول می‌کشد. اغلب کودکان برای یک یا دو روز در بیمارستان بستری می‌شوند. بخیه‌های جراحی نیز چند روز پس از جراحی کشیده می‌شوند اما اگر از نخ بخیه قابل‌جذب استفاده شده باشد نیازی به کشیدن بخیه‌ها نیست. ممکن است جای زخم جراحی کمی روی پوست و لب بماند اما جراح سعی می‌کند بخیه‌های جراحی را درست در خط لب طبیعی تنظیم کند تا کمتر نمایان باشد. این جای زخم به‌مرور زمان محو می‌شود و کمتر نمایان خواهد بود.

جراحی ترمیم کام

عمل جراحی برای ترمیم شکاف کام معمولاً در دوران شش تا دوازده ماهگی انجام می‌شود. در این عمل، فاصله‌ای که در سقف دهان ایجاد شده است، بسته می‌شود و پس از آن، ماهیچه‌ها و لایه مخاطی به طور صحیح قرار می‌گیرند. در این عمل، استفاده از بخیه‌های قابل جذب می‌شود و نیاز به کشیدن آنها نیست. این عمل تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و معمولاً حدود دو ساعت طول می‌کشد. بیشتر کودکان بعد از عمل بین یک تا سه روز در بیمارستان بستری می‌شوند و شما به عنوان والدین اجازه می‌گیرید که همراه کودک خود بمانید. جای زخم عمل در سقف دهان قرار دارد و بنابراین نمایان نیست.

سایر درمان‌ها

اصلی‌ترین درمان برای لب‌شکری و  شکاف کام، انجام جراحی است. اما برای برطرف کردن سایر علائم ناشی از لب شکری و شکاف کام ممکن است به درمان‌های دیگری نیاز باشد:

• کمک به غذا خوردن: ممکن است پزشکان توصیه‌های خاصی به شما بکنند تا بتوانید در موقع شیردهی کودک خود را در موقعیت خاصی قرار دهید تا بتواند راحت‌تر شیر بخورد و یا ممکن است لازم باشد از شیشه شیر مخصوص استفاده کنید.
• تحت نظر داشتن شنوایی: کودکانی که به مشکل شکاف کام مبتلا هستند، بیش از سایر کودکان در معرض خطر بروز چسبندگی گوش هستند که بر شنوایی تأثیر می‌گذارد. به همین دلیل لازم است که شنوایی کودک کاملاً تحت نظر پزشک باشد و در صورتی که مشکل چسبندگی گوش بر شنوایی تأثیر زیادی بگذارد، از وسایل کمکی شنوایی استفاده می‌شود ولی ممکن است لوله باریک و کوچکی به نام گرومت (grommets) یا لوله تهویه در پرده‌ی گوش قرار داده شود تا مایعات درون گوش میانی از طریق آن خارج شوند.
• گفتاردرمانی: اگر کودک با مشکل لب‌شکری و شکاف کام به دنیا بیاید لازم است که یک متخصص گفتاردرمانی، روند رشد و یادگیری زبانی کودک شما را تحت نظر داشته باشد. متخصص گفتاردرمانی می‌تواند بروز هر مشکلی را تشخیص داده و در صورت نیاز مشکلات مربوط به صحبت کردن کودک را برطرف کند.
• درمان نامرتبی دندان‌ها و حفظ بهداشت دهان و دندان‌ها: لازم است با دندانپزشک مشورت کنید و او در مورد مراقبت و نگهداری از سلامت دندان‌های کودک شما، به شما توصیه‌های لازم را می‌کند. در صورتی که دندان‌ها در جایگاه درستی نباشند و دچار نامرتبی شده باشند احتمالاً انجام درمان ارتودنسی تجویز می‌شود.

بعد از درمان

اغلب کودکانی که به شکاف لب و کام دچار بوده‌اند و تحت درمان قرار گرفته‌اند، مانند کودکان عادی رشد کرده و زندگی عادی خواهند داشت. اغلب این کودکان، دچار هیچ مشکل جدی نمی‌شوند و درمان انجام شده نیز ظاهر صورت را تاحدود بسیار زیادی به حالت طبیعی بازمی‌گرداند و مشکلات غذا خوردن و صحبت کردن نیز برطرف می‌شوند. جراحی ترمیم لب می‌تواند جای زخم صورتی‌رنگ کوچکی بالای لب بر جای بگذارد. این جای زخم به‌مرور زمان محو می‌شود و با بالا رفتن سن کودک کمتر نمایان خواهد بود.

آیا لب شکری و  شکاف کام دوباره در فرزند بعدی ایجاد می‌شود؟

در اغلب موارد، لب‌شکری و شکاف کام تنها در یکی از کودکان ایجاد می‌شود و بنابراین احتمال آنکه شما کودک دیگری مبتلا به این مشکل داشته باشید کم است. درست است که اگر در گذشته کودکی مبتلا به لب‌شکری و شکاف کام داشته‌اید، احتمال مبتلا بودن فرزند بعدی به این مشکل نیز بیشتر است اما این احتمال تنها بین 2 تا 8 درصد است.