تبخال (هرپس سیمپلكس) اطراف لب و بینی: علت و راه درمان سریع و قطعی آن

تاریخ 22 آبان 1402

تبخال‌ها به عنوان تاول‌های قرمز که پر از مایع است، در نزدیکی دهان و یا دیگر مناطق صورت شکل می‌گیرند. در موارد کمی، ممکن است آنها روی انگشتان، بینی و یا درون دهان نیز ظاهر شوند. تبخال‌ها به طور معمول به صورت تکه‌هایی کنار هم جمع می‌شوند. ممکن است تبخال‌ها به مدت دو هفته یا بیشتر باقی بمانند. روش درمانی خاصی برای تبخال وجود ندارد و احتمال بازگشت آنها بدون هشدار وجود دارد. با این حال، برای درمان تبخال و جلوگیری از بازگشت آنها، برخی داروهای خاص ممکن است مورد استفاده قرار گیرند.

تبخال چیست؟

تبخال‌ها تاول‌های کوچک و تا حدودی دردناکی هستند که معمولاً در دهان یا اطراف لب مشاهده می‌شوند و توسط ویروس هرپس سیمپلکس-1 (HSV-1) ایجاد می‌شوند. اما تبخال‌ها فقط روی لب‌ها ظاهر نمی‌شوند. گاهی ممکن است در داخل دهان، روی صورت و یا حتی داخل یا روی نیز بینی بروز پیدا کنند. این نواحی شایع‌ترین نقاط هستند اما تبخال‌ها می‌توانند در هر جای دیگری از بدن ایجاد شوند از جمله در ناحیه‌ی تناسلی.

تبخال تناسلی معمولاً در اثر ویروس هرپس سیمپلکس- 1به وجود نمی‌آید، بلکه بوسیله نوع دیگری از ویروس هرپس سیمپلکس به نام هرپس سیمپلکس-2 (HSV-2) ایجاد می‌شود و با برقراری رابطه‌ی جنسی گسترس پیدا می‌کند. اما حتی با اینکه ویروس هرپس سیمپلکس- 1 معمولاً باعث ایجاد تبخال‌ها در دهان شده و ویروس هرپس سیمپلکس-2 موجب بروز تبخال‌های ناحیه تناسلی می‌شود، اما این ویروس‌ها می‌توانند باعث ایجاد تبخال در هر دو ناحیه شوند.

علائم تبخال

ممکن است چند روز پیش از بروز تبخال حس مور مور شدن یا سوزش در لب‌ها‌ یا صورتتان داشته باشید. این بهترین زمان برای شروع درمان است. هنگامی که تبخال ایجاد شود، شما با یک تاول قرمز و برآمده پر از مایع مواجه می‌شوید. این تاول معمولاً دردناک و حساس به لمس است. ممکن است همزمان چند تبخال وجود داشته باشد.

تبخال تا دو هفته باقی مانده و در طول این مدت تا زمانی که بهبود پیدا کند و پوسته پوسته شود مسری خواهد بود. پس از اینکه در معرض ویروس هرپس سیمپلس قرار گرفتید ممکن است تبخال تا 20 روز ظاهر نشود.

احتمال دارد در زمان بروز تبخال با یک یا چند نوع از علائم زیر مواجه شوید:

• تب
• دردهای عضلانی
• تورم غدد لنفاوی

چه چیزی منجر به ایجاد تبخال می‌شود؟

ویروس هرپس سیمپلکس-1، یک ویروس بسیار شایع است که به دست آوردن آن در دوران کودکی رایج است. این ویروس از طریق تماس مستقیم با شخصی که این عفونت را دارد یا از طریق بوسیدن او به شما منتقل می‌شود. هنگامی که شخصی به ویروس هرپس سیمپلکس-1 آلوده می‌شود، ویروس وارد گروهی از سلول‌های عصبی به نام گانگلیون می‌شود. در این سلول‌ها، ویروس به مدت طولانی در حالت خواب و بی‌حرکت باقی می‌ماند و ممکن است در هر لحظه بیدار شده و علایم بیماری را نشان دهد. اما همه‌ی افراد مبتلا به این ویروس تبخال نمی‌کنند. برخی افراد، ویروس هرپس سیمپلکس-1 را به طور دائم در حالت خواب نگهداشته و علائم بیماری را نشان نمی‌دهند.

اما چه عاملی باعث فعال شدن ویروس می‌شود؟ جواب آن بطور قطع مشخص نمی‌باشد. نیازی نیست که فرد دچار سرماخورگی شود تا تبخال بزند. تبخال‌ها می‌توانند از طریق عفونت‌های دیگر، تب، استرس، نور خورشید، آب و هوای سرد، تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی یا بارداری، کشیدن دندان و مصرف برخی غذاها و داروها نیز بروز پیدا کنند. در بسیاری از افراد دلیل آن غیر قابل پیش بینی است.

در ادامه چگونگی بروز تبخال ارائه می‌شود:

• ویروس هرپس سیمپلکس-۱ که در بدن غیر فعال بوده است، فعال یا بیدار می‌شود.
• ویروس توسط انتهای رشته‌های عصبی به جایی که در ابتدا آلوده شده است (مثلاً لب) حرکت می‌کند.
• ناحیه زیر سطح پوستی که تبخال در حال ظاهر شدن است شروع به مور مور شدن، سوزش و یا خارش می‌کند.
• یک یا دو روز پس از احساس سوزش، یک برآمدگی قرمز در آن ناحیه ظاهر می‌شود.
• برآمدگی تبدیل به تاول می‌شود.
• تاول خشک شده و یک پوسته‌ی زرد به جای آن ظاهر می‌شود.
• پوسته‌ی زرد زخم‌مانند می‌افتد و یک ناحیه‌ی متمایل به رنگ صورتی باقی می‌ماند.
• ویروس هرپس سیمپلکس مجداً به طرف گانگلیون (سلول‌های عصبی) حرکت کرده و غیرفعال می‌شود.

تبخال چگونه گسترش پیدا می‌کند؟

با توجه به اینکه تبخال‌ها بسیار مسری هستند، امکان انتقال ویروس HSV-1 از یک فرد به فرد دیگر از طریق تماس مستقیم وجود دارد. این ویروس می تواند از طریق تماس با پوست، ترشحات دهانی یا ترشحات تناسلی به افراد دیگر منتقل شود، به عنوان مثال از طریق بوسیدن. این ویروس حتی در زمانی که تبخال‌ها مشاهده نمی شوند نیز می تواند واگیردار باشد. همچنین ویروس HSV-1 می تواند از طریق اشتراک لیوان، ظروف غذا، بالم لب یا رژلب با فرد مبتلا به تبخال منتقل شود.

بعلاوه، اگر شما یا همسرتان تبخال روی دهان داشته باشید، ممکن است ویروس هرپس سیمپلکس-1 در طول رابطه جنسی دهانی منتقل شود و تبخال تناسلی ایجاد شود. این ویروس همچنین می تواند از طریق لمس تبخال و سپس لمس مخاط و یا مناطق پوستی که دارای بریدگی هستند، انتقال داده شود. بنابراین بهتر است از تماس مستقیم، فشردن یا خارش دادن تبخال‌ها خودداری کنید.

درمان تبخال

بطور کلی درمانی برای تبخال وجود ندارد اما برخی افراد مبتلا به ویروس هرپس سیمپلکس به ندرت دچار تبخال می‌شوند. با بروز تبخال، روش‌های متعددی برای درمان آن وجود دارد.

پماد و کرم

هنگامی که تبخال آزاردهنده می‌شود، می‌توانید درد آن را کنترل کنید و با استفاده از پمادهای آنتی‌ویروس مانند penciclovir روند بهبودی را تسریع بخشید. بیشترین تاثیر پمادها زمانی است که به محض مشاهده‌ی اولین علائم تبخال مورد استفاده قرار گیرند. این پمادها باید چهار تا پنج بار در روز و به مدت چهار تا پنج روز استفاده شوند. داروی دوکوزانول نیز یک روشی دیگر برای درمان تبخال است. این دارو یک کرم بدون نسخه است که می‌تواند مدت زمان وجود تبخال را از چند ساعت تا یک روز کاهش دهد. این کرم باید چند بار در روز استفاده شود.

داروها

تبخال‌ها را می‌توان با مصرف داروهای خوراکی ضد ویروس مانند آسیکلوویر (Zovirax)، والاسیکلوویر (Valtrex) و فامسیکلوویر (Famvir) درمان کرد. این داروها تنها بصورت نسخه‌ای در دسترس می‌باشند. ممکن است پزشک در صورتی که دچار عوارض تبخال شده باشید یا شیوع آنها بصورت مکرر باشد، توصیه کند که بطور منظم از داروهای ضد ویروس استفاده کنید.

درمان‌های خانگی

علائم تبخال را می‌توان با استفاده از یخ یا کیسه‌های آغشته به آب سرد بر روی زخم‌ها تسکین داد. درمان جایگزین برای تبخال‌ها شامل استفاده از بالم لب که حاوی عصاره لیمو است، می‌باشد. مصرف مکمل‌های لیزین بصورت منظم می‌تواند موجب کاهش شیوع مکرر تبخال در برخی افراد شود. آلوئه‌ورا که ژل خنک‌کننده‌ی موجود در داخل برگ‌های گیاه آلوئه است، ممکن است موجب تسکین علائم تبخال شود. ژل آلوئه‌وار یا بالم لب آلوئه‌ورا را سه بار در روز بر روی زخم‌های تبخال بمالید.

ژل‌های روغنی مانند وازلین لزوماً موجب بهبودی تبخال نمی‌شوند، اما می‌توانند درد ناشی از آن را کاهش دهند. این ژل‌ها از ترک خوردن زخم جلوگیری می‌کنند. همچنین در نقش یک مانع محافظتی در برابر عوامل محرک خارجی نیز عمل می‌کنند. عنبر سائل یک منقبض‌کننده‌ی طبیعی است که می‌تواند به خشک شدن و بهبود تبخال کمک کند. با این وجود همچنان این سوال که تبخال در صورت خشک بودن سریع‌تر بهبود پیدا می‌کند یا مرطوب بودن، بدون پاسخ است. همواره درمان‌های خانگی، کرم‌ها، ژل‌ها یا پمادها را با استفاده از یک گوش پاک‌کن تمیز یا پنبه بر روی تبخال بمالید.