اگزما پوستی( درماتیت) : انواع ، علائم و درمان

تاریخ 23 آبان 1402

بیان علت و علائم اگزما و درماتیت آتوپیک در ابتدای مقاله، برای جلب توجه خواننده، مطلوب است. اگزما عبارتی است که برای توصیف یک گروه عارضه‌های پزشکی استفاده می‌شود. این عارضه‌ها منجر به التهاب و تحریک پوست می‌شوند. یک نوع رایج از اگزما که با نام درماتیت آتوپیک یا اگزمای آتوپیک شناخته می‌شود، عبارتست. آتوپیک به یک گروه بیماری اشاره دارد که اغلب دارای عوامل وراثتی هستند و باعث بروز بیماری‌های آلرژیک دیگر مانند آسم و تب یونجه می‌شوند.

علل اگزما

تا به حال دلیل مشخصی برای اگزما شناخته نشده است، اما اعتقاد بر این است که دلیل بروز اگزما ترکیبی از عوامل ارثی (ژنتیکی) و زیست محیطی است.
کودکان بیشتر مستعد ابتلا به اگزما هستند، مخصوصاً اگر پدر و مادرشان قبلاً دچار اگزما و یا سایر بیماری‌های آتوپیک شده باشند.
برخی عوامل زیست محیطی نیز شناخته شده‌اند که باعث بروز علائم اگزما می‌شوند؛ این علائم عبارتند از:

• محرک‌ها: صابون، مواد شوینده، شامپو، مواد ضدعفونی کننده، عصاره‌ی میوه‌های تازه، گوشت و یا سبزیجات.
• مواد آلرژی‌زا: گرد و غبار، حیوانات خانگی، گرده گیاهان، کپک قارچی، شوره سر.
• میکروب‌ها: باکتری‌هایی مانند استافیلوکوکوس اورئوس، ویروس‌ها، برخی قارچ‌ها.
• دماهای گرم و سرد: آب و هوای گرم، رطوبت بالا و پایین، عرق کردن ناشی از ورزش.
• مواد غذایی: محصولات لبنی، تخم‌مرغ، آجیل و دانه‌ها، محصولات سویا، گندم.
• استرس: استرس دلیل بروز اگزما نیست اما می‌تواند علائم آن را تشدید کند.
• هورمون‌ها: ممکن است زنان در زمان‌هایی که سطوح هورمونی آنها تغییر می‌کند، علائم بیماری‌شان بدتر شود؛ برای مثال در زمان بارداری و دوره‌های قاعدگی.

علائم اگزما

معمولاً، درماتیت آتوپیک در نوزادانی که دارای پوست خشک و نقاط پوسته‌ای در سراسر بدنشان هستند، تشخیص داده می‌شود. این نقاط پوسته‌ای معمولاً با خارش شدید همراه هستند و علائم درماتیت آتوپیک با توجه به سن فرد ممکن است متنوع باشد.

بیشتر افراد قبل از پنج سالگی به درماتیت آتوپیک مبتلا می‌شوند. نیمی از افرادی که در دوران کودکی این بیماری را دارند، در سن بزرگسالی نیز علائمی را تجربه می‌کنند، اگرچه این علائم به طور معمول با علائمی که در کودکی داشتند، تفاوت دارند.

بیشتر افراد مبتلا به درماتیت آتوپیک دوره‌هایی را تجربه می‌کنند که علائمشان شدیدتر و بدتر می‌شود و سپس دوره‌هایی را تجربه می‌کنند که علائمشان بهبود یا کاهش می‌یابد.

نوزادان:

• نقاط ملتهب و خارشی که معمولاً روی پوست سر و گونه‌ها ظاهر می‌شوند.
• جوش‌دانه‌های ریزی که معمولاً قبل از خارج شدن مایعی از آنها، حباب می‌زنند.
• التهاب پوست می‌توانند باعث خارش شدیدی شود که این ممکن است باعث بروز مشکلاتی در خوابیدن نوزاد شود. مالیدن و خاراندن مداوم نواحی ملتهب، می‌تواند منجر به عفونت‌های پوستی شود.

کودکان، از 2 سال تا سن بلوغ:

• نقاط ملتهبی که معمولاً در پشت چین آرنج و یا زانوها ظاهر می‌شوند.
• این نقاط ملتهب در گردن، مچ دست، مچ پا و چین بین پا و باسن نیز شایع هستند.

با گذشت زمان، علائم زیر می‌توانند آشکار شوند:

• محل‌های ملتهب می‌توانند برآمده شوند.
• رنگ نقاط ملتهب می‌تواند روشن یا تیره شود.
• محل‌های ملتهب می‌توانند ضخیم باشند (که به آن لیکنیفیکاسیون (lichenification) می‌گویند) و سپس به صورت گره‌هایی دربیایند و به صورت دائمی خارش داشته باشند.

بزرگ‌سالان:

• نقاط ملتهبی که معمولاً در چین آرنج، زانو و یا در پشت گردن ظاهر می‌شوند.
• این نقاط ملتهب، بسیاری از نواحی بدن را پوشش می‌دهند.
• نقاط ملتهب مخصوصاً می‌توانند بر روی گردن، صورت و اطراف چشم حساس باشند.
• نقاط ملتهب می‌توانند باعث خشکی شدید پوست شوند.
• نقاط ملتهب می‌توانند به صورت دائمی خارش داشته باشند.
• نقاط ملتهب می‌توانند باعث پوسته پوسته شدن پوست شود.
• نقاط ملتهب می‌توانند منجر به بروز عفونت‌های پوستی شوند.

افراد بزرگ‌سالی که در دوران کودکی به درماتیت آتوپیک مبتلا شده‌اند اما بعد از آن دیگر علائمی را مشاهده نکرده‌اند، ممکن است هنوز هم پوستی خشک داشته باشند و یا پوستشان به راحتی تحریک و ملتهب شود، به اگزمای دست مبتلا شوند و مشکلات چشمی داشته باشند.
ظاهر پوستی که به درماتیت آتوپیک مبتلا است، به میزان خاراندن آن توسط شخص و اینکه آیا پوست دچار عفونت است یا خیر بستگی دارد. هرچه فرد محل ملتهب را بیشتر بخاراند و مالش دهد، التهاب افزایش می‌یابد و احساس خارش شدیدتر می‌شود.

انواع اگزما

انواع بسیار مختلفی از اگزما وجود دارد. این مقاله به طور کلی بر درماتیت آتوپیک تمرکز خواهد داشت. انواع دیگر اگزما عبارتند از:

• اگزمای آلرژیک تماسی (درماتیت): پوست بعد از تماس با ماده‌ای که سیستم ایمنی بدن آن را به عنوان یک عامل خارجی تشخیص می‌دهد، واکنش نشان می‌دهد.
• اگزمای تماسی: یک واکنش موضعی است که در آن پوست با یک ماده‌ی آلرژی‌زا تماس داشته است.
• اگزمای دیشیتروتیک: نوعی التهاب پوست در کف دست‌ها و کف پاها که مشخصه‌ی آن تاول زدن است.
• نورو درماتیت: پوست پوسته شدن نقاطی از پوست سر، ساعد، مچ دست و پایین پاها که ناشی از خارش‌های موضعی مانند گزیدگی حشرات است.
• درماتیت سکه‌ای: نواحی از پوست که ملتهب شده به شکل دایره هستند و ممکن است پوسته پوسته شوند و خارش داشته باشند.
• اگزمای سبورئیک: نقاطی از پوست که چرب و زردرنگ هستند و معمولاً روی پوست سر و صورت ظاهر می‌شوند.
• درماتیت استازیز: پوست ناحیه‌ی پایین پا ملتهب می‌شود و دارای سوزش است؛ این نوع درماتیت معمولاً با مشکلات گردش خون مرتبط است.

آزمایش و تشخیص اگزما

برای تشخیص اگزما، هیچ آزمایش واحدی وجود ندارد که بتواند آن را تشخیص دهد. دکتر ممکن است نیاز داشته باشد که بیمار را در زمان‌های مختلف بررسی کند تا بتواند تشخیص صحیحی قرار دهد. این به دلیل این است که هر فرد مبتلا به اگزما ترکیبی منحصر به فرد از علائم را تجربه می‌کند و شدت علائم آنها در طول زمان متفاوت خواهد بود. علاوه بر علائم بیمار، سابقه پزشکی فرد نیز در تشخیص بسیار مهم است.

درمان اگزما

مراقبت‌های خانگی

اقدامات متعددی برای درمان اگزما پوستی وجود دارد که افراد مبتلا به اگزما می‌توانند با انجام آنها سلامتی پوست خود را تضمین کنند و علائم خود را کاهش دهند. نمونه‌هایی از این اقدامات عبارتند از:
گرفتن حمام گرم به طور منظم، می‌تواند به کاهش علائم اگزما کمک کند.

• به طور منظم حمام گرم بگیرید.
• سه دقیقه بعد از حمام گرفتن، روی پوست خود مرطوب‌کننده بمالید تا رطوبت پوست را حفظ کنید.
• هر روز پوست خود را مرطوب کنید.
• لباس‌های پنبه‌ای و نرم بپوشید و از پوشیدن لباس‌های زبر، خارش‌آور و تنگ بپرهیزید.
• در هنگام شستشو از صابون‌های ملایم و یا مواد غیرصابونی استفاده کنید.
• بعد از حمام گرفتن، اجازه دهید پوستتان خودش خشک شود و یا حوله را به آرامی روی آن بکشید.
• از تغییرات سریع دمایی و فعالیت‌هایی که باعث عرق کردن شما می‌شوند بپرهیزید (در صورت امکان).
• در مورد محرک‌های اگزما اطلاعات کسب کنید و از آنها بپرهیزید.
• در آب و هواهای خشک و سرد از دستگاه مرطوب‌کننده هوا استفاده کنید.
• برای جلوگیری از خاراندن پوست ملتهب، ناخن‌های خود را همیشه کوتاه نگه دارید.

داروها

چندین داروی قابل تجویز وجود دارند که می‌توانند علائم اگزما را درمان کنند:

• کرم‌ها و پمادهای استروئید موضعی: این داروها نوعی داروی ضدالتهابی هستند و باید علائم اگزما مانند التهاب و خارش پوست را کاهش دهند.
• کورتیکواستروئیدهای سیستمیک: این داروها هم به صورت خوراکی و هم به صورت تزریقی تجویز می‌شوند. آنها فقط برای دوره‌های زمانی کوتاه‌مدت استفاده می‌شوند.
• آنتی‌بیوتیک‌ها: اگر یک عفونت باکتریایی سطح پوست را پوشانده باشد، این داروها تجویز می‌شوند. آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان قارچ‌ها و عفونت‌های ویروسی استفاده می‌شوند.
• آنتی‌هیستامین‌ها: این داروها باعث خواب آلودگی می‌شوند و اغلب به این دلیل تجویز می‌شوند که می‌توانند احتمال خارش در هنگام شب را کاهش دهند.
• مهارکننده‌های موضعی کلسی نورین: نوعی داروی مخدر است که فعالیت‌های سیستم ایمنی بدن را متوقف می‌کند و ازاین‌رو باعث کاهش التهاب می‌شود و از شعله‌ور شدن ناگهانی علائم جلوگیری می‌کند.
• مرطوب کننده‌های مانع و ترمیم‌کننده: این محصولات مانع از دست رفتن آب پوست می‌شوند و تلاش می‌کنند پوست را ترمیم کنند.
• نوردرمانی (معالجه به وسیله‌ی روشنایی): این روش می‌تواند برای درماتیت‌های خفیف تا متوسط تجویز شود. در این روش، پوست در معرض امواج اشعه‌ی ماوراءبنفش A یا B (به تنهایی یا ترکیبی از این دو) قرار می‌گیرد. در این روش، پوست به دقت تحت نظارت خواهد بود.